PORTUGALSKIE ODMIANY WINOGRON

Nawet Włochy nie mogą prześcignąć Luzytanii w naturalnej różnorodności, odmienności, u której źródła są nawet drobne różnice genetyczne pomiędzy szczepami. Lokalne odmiany gwarantują uzyskanie wyjątkowych smaków portugalskich win, nadając im charakter i niepowtarzalność i wyróżniając je na tle wielu anonimowych, pozbawionych osobowości win wytwarzanych przez dziesiątki krajów na całym świecie.

Podczas gdy odmiany francuskie i, w mniejszym stopniu, szczepy z Włoch, Niemiec i Hiszpanii rozprzestrzeniły się na całym świecie, bogactwo portugalskiej winorośli pozostało odizolowane, a jego występowanie – ograniczone na terytorium kraju. Istne gwiazdy wśród winogron, takie jak cabernet sauvignon, merlot, syrah, pinot noir, chardonnay, sauvignon blanc, nebbiolo, sangiovese, riesling lub tempranillo są szeroko uprawiane w wielu krajach produkujących wino.

Nawet w samej Portugalii istnieje niewiele odmian rozpoznawanych pod swoim własnym imieniem. Z pewnością jest to alvarinho, baga oraz touriga nacional. Niewiele osób rozpoznaje pośród ponad 250 rodzimych winogron odmiany oficjalnie zarejestrowane, o nazwach tak egzotycznych jak esgana cão, amor-não-me-deixes (dosł. miłości, nie zostawiaj mnie), carregaburros, cornifesto, dedo de dama (dosł. palec damy), dona joaquina, pé comprido (dosł. długa stopa) lub zé do telheiro. W winnicy, tak jak w życiu, nie wszystkie odmiany winorośli są równe i nie wszystkie regiony mają takie samo do nich szczęście. Wśród całej gamy portugalskich apelacji w szczególności dwie szczycą się niezrównanym bogactwem szczepów, dzięki którym zyskują uznanie w kraju i na świecie: Douro i Vinho Verde. Obydwa regiony posiadają szeroką gamę jakościowych i niepowtarzalnych odmian winogron. Szczepy pochodzące z Douro zyskują na popularności wśród nowoczesnych enofilów, a touriga nacional, touriga franca, tinta roriz, tinto cão,tinta barroca, sousão, tinta francisca, gouveio, rabigato, viosinho, códega czy larinho powoli stają się znanymi w winiarskim świecie referencjami. Niewielka jest świadomość tego, jakie odmiany uprawia się w regionie Vinho Verde, a wyjątek stanowią tu jedynie alvarinho, loureiro i trajadura.

Wśród wielu portugalskich odmian winogron warto pamiętać przede wszystkim o tych, które mają najbardziej wyrazistą osobowość. Jest to około dziesięciu szczepów, które – w winach jednoodmianowych lub kupażach – najmocniej pracują na rosnącą reputację winiarskiej Portugalii i stanowią jej znak rozpoznawczy. Cztery odmiany białe i sześć czerwonych prezentują wysoką jakość i są wysoce ekspresyjne na tle pozostałych. Białe to alvarinho, arinto (pedernã), encruzado i fernão pires (maria gomes), a czerwone: baga, castelão, touriga franca, touriga nacional, trincadeira (tinta amarela) i tinta roriz (aragonez).

Alvarinho zawdzięczamy jedyne w swoim rodzaju, rozpoznawalne wina o zdecydowanym temperamencie i osobowości. To jeden z pierwszych portugalskich szczepów użytych do produkcji win odmianowych, które rozsławiły subregiony Monção i Melgaçora. Wina produkowane z alvarinho mają wysoką zawartość alkoholu, są delikatne i aromatyczne. Rozpoznawalne aromaty to limonka, brzoskwinia, marakuja i pomarańcza, a także nuty jaśminu i melisy lekarskiej.

Arinto daje wina orzeźwiająco kwasowe, o silnym charakterze mineralnym i zdolności dojrzewania. O ile w Bucelas osiąga szczyty swoich możliwości, w regionach Alentejo i Tejo charakteryzuje się większą owocowością i umiarkowaną kwasowością. Arinto to odmiana spokojna i zrównoważona, o wyczuwalnym aromacie zielonego jabłka, limonki i cytryny. Często używana do kupażowania, a także do produkcji win musujących.

Odmiana uprawiana głównie w regionie Dão. Jest wydajna i doskonała zarówno do kupaży z innymi szczepami, jak i do produkcji win jednoodmianowych. Zawiera delikatne aromaty róż i fiołków, lekkie nuty cytrusowe z dotykiem żywicy, w niektórych warunkach intensywne nuty mineralne. Wśród wielu zalet tej odmiany jest zdolność do zachowania równowagi pomiędzy poziomami cukru i kwasowości, co daje możliwość wytworzenia wino dobrej strukturze, zrównoważonych, zdolnych do długotrwałego dojrzewania w beczkach.

Jeden z najczęściej uprawianych szczepów w Portugalii. Robi się z niego wina odmianowe, ale często występuje również w kupażach. Późne zbiory używane są także do produkcji win musujących i słodkich. Krzewy dojrzewają szybko, dlatego wina z tej odmiany należy pić jako młode. Odmiana wrażliwa na mrozy, preferuje żyzną glebę, rośnie najlepiej w klimacie umiarkowanym. Fernão pires daje wina o delikatnym aromacie róży z posmakiem mandarynki, pomarańczy i cytryny. Odmiana ta odniosła powodzenie także poza Portugalią – uprawia się ją w Afryce Południowej i w Australii.

Bardzo kapryśna odmiana, lecz to właśnie dzięki niej powstają najlepsze czerwone wina w regionie Bairrada, a także Beiras i Dão. Jest trudna w uprawie, rodzi mało winogron i późno dojrzewa. Trzeba sporo wysiłku i uwagi, aby otrzymać owoce odpowiedniej jakości. Przy właściwym sposobie dojrzewania, w suchych rocznikach, wina odmiany baga nabierają głębokiego koloru i aromatu leśnych owoców, ziół i żywicy, a dojrzałe – także posmaku kawy, tytoniu i dymu. Wina z tego szczepu cechują się ogromnym potencjałem, jeśli chodzi o dojrzewanie w butelce.

W starych winnicach i przy ograniczeniu plonu castelão daje wina z niebywałą strukturą oraz posmakiem porzeczki, śliwki w syropie, owoców leśnych i wyraźną nutą typową dla dziczyzny. Intensywna kwasowość i dominujące taniny ujawniają trudny do osiągnięcia rustykalny charakter castelão. Najlepsze wina z tego szczepu doskonale się starzeją.

Szlachetna odmiana do produkcji czerwonych win wysokiej jakości, o czym świadczy jej obecność w najlepszych winach Półwyspu Iberyjskiego. Od wieków znana w regionie Alentejo pod nazwą aragonez. Wina z tego szczepu z dobrych roczników są nasycone, eleganckie i aromatyczne, z wyczuwalną nutą pieprzu i dzikich kwiatów.

Odmiana uprawiana przede wszystkim w Douro. Ma długi okres wegetacji, daje wina o intensywnym kolorze. Touriga franca jest podstawą kupaży zarówno win z apelacją (Douro, Porto), jak i win stołowych. Wysoka koncentracja tanin sprzyja dobremu starzeniu win, których jest składnikiem. Obficie owocuje, dając wina gęste i eleganckie – o intensywnym kolorze. W zapachu dostrzegalne są nuty róż, jeżyn i owoców leśnych.

Szlachetna odmiana, najbardziej doceniana i promowana w Portugalii oraz na świecie. Szczep pochodzi z Dão, ale szybko stał się popularny w całym kraju. Owoce cechuje gruba i twarda skórka, bogata w substancje barwiące, co daje wina o głębokim ciemnym kolorze. Znakiem rozpoznawczym touriga nacional jest mnogość intensywnych aromatów kwiatowych i owocowych. Odmiana niezbyt produktywna, dająca natomiast wina zrównoważone, mocne i dojrzewające.

Odmiana popularna w regionach Alentejo i Douro, gdzie przyjęła nazwę tinta amarela (czyli: żółty tusz). Trudna w uprawie, pełna energii, wymagająca stałej kontroli w procesie winifikacji. Winorośl zwykle daje wysokie, choć nieregularne plony. Trincadeira daje wina o intensywnej barwie, niskiej zawartości alkoholu i dobrej kwasowości. Doskonale dojrzewają w butelkach. W Alentejo trincadeira jest często kupażowana ze szczepem aragonez.